Rekabet Kurulu (“Kurul”) 2021 ve 2022 yıllarında yerinde incelemenin engellenmesi kapsamında toplam 236.306.747 TL idari para cezası vermiştir.[1] Kurul’un yerinde incelemenin engellenmesi nedeniyle oldukça fazla ceza uygulaması sebebiyle teşebbüslerin yerinde incelemelerde oldukça dikkatli olması ve bu sürece önem atfetmesini gerektiği görülmektedir.
Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) yerinde inceleme yetkisi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“4054 sayılı Kanun”) 15. maddesinde düzenlenmiştir. Rekabet Kurulu 4054 sayılı Kanun’la kendisine verilen görevleri yerine getirirken gerekli görmesi halinde meslek personeli eliyle yerinde inceleme yetkisini kullanabilecektir. Yerinde inceleme yetkisi her türlü evrakın incelenmesini, suretlerinin alınmasını, yazılı ve sözlü açıklama istenmesini, malvarlığına ilişkin mahallinde incelemeyi içermektedir. Teşebbüs ve teşebbüs birlikleri, bunların iştirakleri ile bunlarla ilişkisi olan gerçek ve tüzel kişiler, görevli meslek personeline iş yerlerinde geçici çalışma yeri sağlamak konusunda gerekli kolaylığı göstermek; yazılı veya sözlü istenilecek her türlü bilgiyi vermek; defterleri, her türlü evrak ve belgeleri gizli dahi olsa vermek, her türlü mal varlıklarına dair açıklamalarda bulunmak, bu durumları tespit eden tutanakları imzalamakla yükümlüdürler.
Ek olarak, ilgili maddede 24 Haziran 2020 tarihinde 7246 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan değişiklik ile bu yetkiler daha da genişletilmiştir. Bu kapsamda, 4054 sayılı Kanun’un 15. maddesinin (a) bendi şu şekilde değiştirilmiştir: “Defterlerini, fiziki ve elektronik ortam ile bilişim sistemlerinde tutulan her türlü verilerini ve belgelerini inceleyebilir, bunların kopyalarını ve fiziki örneklerini alabilir”. Daha sonra dijital verilerin incelenmesi süreçlerinde uygulanacak usul ve esaslara ilişkin 08.10.2020 tarih ve 20-45/617 sayılı Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz (“Kılavuz”) yayımlanmıştır. Kılavuz’a göre Kurum uzmanları, teşebbüse ait her türlü dijital veriyi bulunduran sunucu, masaüstü/dizüstü bilgisayar, taşınabilir cihaz gibi bilişim sistemleri ile CD, DVD, USB, harici hard disk, yedekleme kayıtları, bulut servisleri gibi depolama araçları gibi ortamlarda inceleme yapmaya ve cep telefonu, tablet gibi taşınabilir iletişim cihazlarını teşebbüse ait dijital veri içerip içermediğine ilişkin olarak gözden geçirmeye yetkilidir.
Yerinde incelemenin engellenmesi cezası ise 4054 sayılı Kanun’un “İdari Para Cezaları” başlıklı 16. bölümünde düzenlenmiş olup buna göre yerinde incelemenin engellenmesi cezası teşebbüslerin karardan bir önceki mali yıl sonunda oluşan yıllık gayri safi gelirlerinin binde beşi oranında olacak şekilde belirlenmiştir. Ayrıca, yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılması durumunun devam etmesi halinde her gün için, ilgili teşebbüsler ile teşebbüs birlikleri ve/veya bu birliklerin üyelerinin yıllık gayri safi gelirlerinin on binde beşi oranında idari para cezası verileceği de 17. maddede düzenlenmiştir. Dolayısıyla, teşebbüslere hem yerinde incelemenin engellenmesi için hem de engellemenin devam ettiği her gün için idari para cezası uygulanma olasılığı vardır.
Kurul’un son dönemdeki kararları incelendiğinde ise yerinde inceleme sırasında verilerin silinmesi, yerinde incelemenin geciktirilmesi veya engellenmesi gibi sebeplerle cironun binde beşi oranında idari para cezaları verildiğini görmekteyiz. Örneğin Kurul’un 20.05.2021 tarih ve 21-26/327-152 sayılı Unmaş kararında “Diğer taraftan silinen verilere adli bilişim cihazları yardımıyla erişilebilmiş olmasının, fiilin yerinde incelemenin engellenmesi/zorlaştırılması niteliğine bir etkisinin bulunmadığı değerlendirilmektedir. Aksi bir durumun kabulünün, teşebbüslerin söz konusu verileri sildiği ancak adli bilişim cihazları tarafından silme işleminin tespit edilemediği bir durumda bu teşebbüsler bakımından bir ödüllendirme anlamına gelebileceği söylenebilecektir.” değerlendirmesi yapılarak çalışanlar tarafından silinen verilerin geri getirilmesi halinde dahi yerinde incelemenin engellenmesi niteliğinin değişmediği belirtilmiştir.
Aynı şekilde yerinde incelemenin geciktirilmesi hali de idari para ceza uygulanan haller arasındadır. Örneğin Danıştay 13. Dairesi’nin 22.03.2016 tarih ve E. 2011/2660 K. 2016/775 sayılı Yolbulan kararında, 40 dakikalık bir sürenin kısa gözükmesine rağmen delil ihtiva etmesi muhtemel olan materyallerin binadan uzaklaştırılması ihtimalinin gerçekleşmesine yeteceği öne sürülerek yerinde incelemenin engellendiğine karar verilmiştir.
Dolayısıyla olası bir yerinde incelemede, teşebbüslerin Kurum uzmanları ile birlikte çalışarak verilerin doğru şekilde uzmanlara iletilmesi konusunda yardımcı olmaları gerekmektedir. Yerinde inceleme için gelen Kurum uzmanlarının ivedilikle incelemeye başlayabilmesi için gerekli ortam sağlanmalı ve çalışanların verileri silmemesi ve günlük çalışma hayatlarında rekabet hukukuna uyum sağlayabilmeleri için uyum ve eğitim süreçlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi tavsiye edilmektedir.
[1] Rekabet Kurumu, Karar İstatistikleri, https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/2022-yillik-web-20230110153239393.pdf,
https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/guncel-karar-istatistikleri/2021-karar-istatistikleri-20220120121443929-pdf, (Erişim tarihi: 09.05.2023)